Kerk in Zoetermeer

VREUGDEVOLLE FEESTDAG

Hemelvaart als dankdag vieren

VROEGE OORSPRONG • Hoe belangrijk is Hemelvaart? Deze vraag is actueel, omdat we dit heilsfeit slechts één dag in het hele jaar gedenken. Bovendien is niet iedere kerkelijke gemeenschap in staat om hiervoor een speciale kerkdienst te beleggen. Het vanzelfsprekende karakter van deze dag als een dag waarop je Christus’ hemelvaart herdenkt staat onder druk. Door een extra vrije dag op te nemen kun je er vanaf donderdag tot zondag- of maandagavond ook zogezegd even ‘helemaal tussen uit’. Maar wat doe je dan op Hemelvaartsdag?

De hemelvaart in de Vroege Kerk
Om het belang van Christus’ hemelvaart goed in te kunnen schatten is wellicht nog een andere vraag nodig, die ook aansluit bij de oorsprong van deze feestdag: Hoe dacht de Vroege Kerk over de hemelvaart? Een vraag die hiermee samenhangt is: Hoe beleefden de christenen van het eerste uur deze dag? Door hier zicht op te krijgen hebben we in ieder geval een referentiepunt.
De hemelvaart van Christus wordt ons in het Nieuwe Testament als heilsfeit verhaald in het evangelie van Lukas en in het eerste hoofdstuk van Handelingen. In het Nieuwe Testament heeft dit heilsfeit een prominente plek en aan de authenticiteit van de handschriften hoeft niet getwijfeld te worden. Dit betekent dat men van meet af aan heeft geloofd in de hemelvaart van Christus.

Niet afgebeeld, wel beleden
Hoewel er van veel heilsfeiten fresco’s bestaan, met name in de catacomben in Rome, hebben we heel weinig vroegchristelijke afbeeldingen met de hemelvaart van Christus daarop afgebeeld. Toch is er een heel andere bron die wel overduidelijk het belang van de hemelvaart laat zien. Dat is de Apostolische Geloofsbelijdenis.

In deze belijdenis, de vroegchristelijke belijdenis die door dopelingen werd uitgesproken vlak voordat ze gedoopt werden, had de hemelvaart vanaf het begin een vaste plaats. In de Vroege Kerk beleed men zowel de menswording als de hemelvaart van Christus:

‘Neergedaald in het dodenrijk, op de derde dag weer opgestaan, opgevaren naar de hemel waar Hij zit aan de rechterhand van de Vader.’

Voor kerkvader Augustinus was de hemelvaart van Christus eveneens zeer betekenisvol. We lezen dit in zijn preken over Christus’ heengaan van deze aarde. Deze preken laten heel verschillende aspecten van de hemelvaart zien. Vooral plaatsen ze de hemelvaart echter binnen het grote plan van God om de mensheid te redden.

Hemelvaartsdag in onze tijd
Misschien is het vandaag goed om vooral het mysterie, het wonder van Christus’ hemelvaart voor ogen te houden en te benoemen. Is het wonder van Christus’ menswording al volstrekt onbevattelijk, de hemelvaart van Christus is als wonder niet kleiner te noemen. Maar dit wonder staat in het grote kader dat God voor ogen heeft gehad: Hij wilde de mensheid redden door Zijn Zoon naar de aarde te zenden.
Toen Zijn Zoon de wil van de Vader aan het kruis had volbracht is Hij gestorven en begraven. Op de derde dag stond Hij op, heeft Hij Zijn discipelen nog veertig dagen lang onderricht, bemoedigd en vertroost. Daarna volgde Zijn verhoging: Christus keert terug naar Zijn Vader in de hemel. De Vader haalde Zijn Zoon toen voor altijd en eeuwig thuis.

Augustinus over hemelvaart
Hoe Augustinus (354-430 na Christus) dacht over de hemelvaart lezen we onder meer in het volgende citaat uit een preek van hem:

‘Wij vinden onze Vader in de hemel. Wij behoren tot een grote familie. De Zoon is voor ons uit de hemel gekomen om onze broeder te worden. Hij verliet de Vader niet toen Hij naar ons toe kwam. En Hij verliet ons evenmin toen Hij naar de Vader terugkeerde. Laten wij geloven dat Christus in de hemel is, laten wij geloven dat Hij met ons is. Hoe kan Hij dan in de hemel zijn als Hij met ons is? Als God kan Hij dat. Mijn woord [dat ik nu spreek], dat is zowel met mij als met u. Mijn woord is met mij in mijn hart en met u in uw oren. Als mijn woord dat al kan, zou het Woord van God [= Christus] dat dan niet kunnen?’

Zo sprak de belangrijkste kerkvader aller tijden over de verhoging van Christus en over Zijn aanwezigheid in de hemel en in ons hart.

• Marten van Willigen

Deze bijdrage is op uitnodiging van de redactie geschreven door prof.dr. M.A. van Willigen. Hij heeft zich recent in de hemelvaart verdiept en presenteert op 28 mei a.s. een nieuw boek dat speciaal hierover gaat: Opgevaren ten hemel. Christus’ hemelvaart in de Vroege Kerk.
28 mei, 15.00 uur, Theologische Universiteit Apeldoorn, geïnteresseerden van harte welkom (aanmelden niet nodig) W tua.nl/nl/agenda/boekpresentaties-vroege-kerk